rok 2020 | marzec
Jak przekazać firmę, by dzieci jej nie rozdrobniły i by utrzymywały się z niej kolejne pokolenia? Bo czy rodzina może istnieć bez firmy? Albo czy firma rodzinna może istnieć bez rodziny jej założyciela?
Gdy założyciel chce, by firma pozostała w rękach kolejnego pokolenia, przygotowuje firmę na to przejście. Przygotowuje również tych, którzy po przejściu będą za nią odpowiadać.
Przejście to proces. Wielopłaszczyznowy. Jedną z tych płaszczyzn jest przestrzeń i strukturyzacja prawna. By do niego doszło ważne jest, by zastosowane zostały te rozwiązania, które najlepiej zrealizują zamysł założyciela. Niektórzy wybiorą darowiznę praw, inni rozporządzą nimi na wypadek śmierci (albo zastosują sposób mieszany), inni pomyślą o darowiźnie na wypadek śmierci, jeszcze inni będą mieli trudność w związku z zachowkiem, zrzeczeniem się dziedziczenia. W niektórych przypadkach niezbędne będą rozwiązania korporacyjne, które wywołają konieczność po stronie spółki gromadzenia kapitału zapasowego by spłacić niewstępujących wspólników. Są tacy, którzy zdecydują się na fundację prywatną – dziś zagraniczną. Dla wielu będzie to nadal narzędzie nieosiągalne ze względu na koszty, w tym podatkowe związane z przeniesieniem praw za granicę.
Są też tacy, którzy przygotują firmę i członków rodziny na oczekiwane przez nich rozwiązanie fundacji rodzinnej (naszej rodzimej, nad którą trwają prace w Ministerstwie Rozwoju). Wdrożenie do struktury własnościowej fundacji wymaga wielu przygotowań, na poziomie zarządczym i operacyjnym. Wymaga również zaplanowania celów, jakie fundacja będzie miała realizować, sposobu zarządzania aktywami do niej przeniesionymi, kontroli, kręgu beneficjentów oraz sposobu ich identyfikacji, zasad partycypacji w majątku fundacji (i zakresu z jakiego beneficjenci mogą korzystać), sposobu finansowania jej utrzymania, jak również sytuacji, w których fundacja ulegnie rozwiązaniu, a określone grono osób otrzyma majątek likwidacyjny. Fundacja nie będzie rozwiązaniem na wyłączenie z sukcesji słowa “proces”. Będzie narzędziem w procesie, który musi się odbyć, by wizja założyciela/fundatora była realizowana.
Gdy w procesie sukcesji pytaniu “jak?” towarzyszy “czy przekazać firmę dzieciom?” warto rozważyć jego przeprowadzenie w taki sposób, by możliwa stała się sprzedaż firmy w sposób korzystny dla niej samej oraz dla właścicieli.
~Agnieszka Krysik~
rok 2020 | styczeń
Tytułowe pytanie towarzyszyło mi dosłownie w jednym z procesów sukcesji prowadzonym w minionym 2019 roku. To pytanie nurtujące właściciela, który szukał odpowiedzi, ale tej, która go zadowoli. Sprowadzała się do tego, że dzieci będą zainteresowane kontynuowaniem biznesu. Odpowiedź jednak padła inna: “nie, nie chcę uczestniczyć w firmie rodzinnej w żadnej formule, ani w strukturze własnościowej, ani w zarządczej”.
Czy dalszy proces to proces sukcesji? Jak z punktu widzenia właściciela zdecydować o przyszłości firmy? Czy kierować się wyłącznie instynktem biznesowym? Czy sprzedać firmę? Z jakiego rozwiązania skorzystać, by wdrożyć marzenie o wielopokoleniowości, pozostawieniu firmy w rodzinie? Jakie działania podjąć, by nie doszło do nagłej sukcesji w wyniku śmierci właściciela póki nie ma w naszym ustawodawstwie fundacji rodzinnej, a skorzystanie z zagranicznej jest zbyt kosztowne?
~Agnieszka Krysik~
rok 2019 | styczeń
Jak przekazać firmę dzieciom? To nie jedyne pytanie. Kolejne to kiedy, w jakiej części, komu? Czy prawa do firmy powinny wejść do odrębnego majątku dziecka? Czy udziałowcami powinni być wyłączenie członkowie rodziny – zstępni? Czy istnieją rozwiązania prawne, które zrealizują cele właścicieli?
Moje doświadczenie pokazuje, że nie ma jednej odpowiedzi. Każda rekomendacja będzie indywidualna. Ale gdy odnoszę się do pytania „JAK?” to zwracam uwagę na takie okoliczności:
– struktura rodziny i ich zaangażowanie w firmę rodzinną
– potencjał przywódczy
– czym dla właściciela jest traktowanie firmy jako rodzinnej
– stosunek do własności
– wizja firmy za 10, 20 lat
– potencjał rozwojowy, skalowalność biznesu
– potencjał sprzedażowy biznesu i możliwość reinwestowania w nowe przedsięwzięcia gospodarcze,
i jeszcze kilka innych.
Odpowiedzi na te zagadnienia pozwalają mi zaproponować możliwą strukturyzacje sukcesyjną i wskazać czy „JAK?” oznacza wdrożenie prostych rozwiązań, czy też istotnego przearanżowania zasad rodzinnych i korporacyjnych lub też podjęcia decyzji o przeniesieniu składników majątkowych do fundacji prywatnej.
Czasami odpowiedź „JAK?” przeformułowuje pytanie na „CZY?”. A odpowiedź sprowadza się do pytania jak najlepiej sprzedaż biznes, a zgromadzone środki przeznaczyć na inne inwestycyjne przedsięwzięcia rodzinne.
~Agnieszka Krysik~
rok 2018 | czerwiec
“Wiele rozmawiamy na temat najlepszego procesu sukcesyjnego. Każda firma rodzinna cechuje się indywidualnym środowiskiem, zarówno organizacyjnym, jak i rodzinnym. I jak w przypadku każdej większej zmiany dotychczasowe środowisko wymaga przewartościowania”
cyt. Agnieszka Krysik, Magazyn Firm Rodzinnych nr 3(30) czerwiec 2018
rok 2017 | grudzień
Zjawisko sukcesji w biznesie ma miejsce albo za życia nestora albo w związku z jego śmiercią.
Pierwsze z nich – z perspektywy nestora – jest katalogiem czynności w zasadzie zaplanowanych, ustrukturyzowanych wedle jego możliwości i woli. Drugie, choć może być zaplanowane, odbywa się w chwili, gdy nestor umiera. Skutki zaplanowanego modelu sukcesji zachodzą w związku ze śmiercią nestora i ich los pisany jest ramami wynikającymi z czynności podjętych w ramach planowania sukcesyjnego (testament).
Sukcesja umowna
Sukcesja umowna jest to zbiór zaplanowanych działań, które po stronie nestora prowadzą do przekazania własności majątku sukcesyjnego, władzy i wizji. Natomiast po stronie sukcesora dochodzi do przejęcia tych elementów celem kontynuowania dotychczasowej działalności wedle ustalonych zasad.
Sukcesja umowna to całokształt zdarzeń umożliwiających przekazanie praw do majątku sukcesyjnego określonej osobie albo określonemu gronu osób. Odbywa się to na zasadach ustalonych przez nestora i założyciela.
Najczęściej spotykaną formą sukcesji umownej jest darowizna. Ten rodzaj umowy zawierany jest pomiędzy darczyńcą a obdarowanym i umożliwia przekazanie za darmo (bez ekwiwalentu) określonych składników majątkowych. Przedmiotem darowizny mogą być różnego rodzaju prawa własności, w tym m.in.: udziały, akcje, środki pieniężne, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, prawa wynikające z określonych wierzytelności, rzeczy ruchome i nieruchomości.
Przy umowie darowizny powstają – w zależności od okoliczności towarzyszących procesowi sukcesyjnemu – inne prawne dokumenty, w tym w niektórych przypadkach konstytucja rodzinna.
Planując sukcesję i sposób jej przeprowadzenia nestor zyskuje nie tylko wpływ na sposób przekazania biznesu i jego kontynuowanie, ale poprzez różne środki prawne wpływa na ograniczenie ryzyka wrogiego przejęcia firmy – zarówno na poziomie właścicielskim, jak i operacyjnym.
Sukcesja naturalna
Sukcesja naturalna ma miejsce w przypadku śmierci założyciela-nestora. Wtedy przebieg procesu sukcesyjnego zależy od tego, jak dochodzi do przejęcia majątku spadkowego (czy chwilę tę poprzedziło planowanie sukcesyjne, czy jego podstawą będzie dziedziczenie ustawowe, czy też powołanie do spadku nastąpi na podstawie testamentu).
W firmach rodzinnych sukcesja naturalna często kojarzona jest nie z formą prawną przekazania majątku, lecz z przejęciem przywództwa. To proces występujący naturalnie wraz z rozwojem i dojrzałością sukcesora zaangażowanego w działalność firmy rodzinnej. Wtedy miano zarządcy-lidera przychodzi naturalnie i w sensie organizacyjnym nie wymaga formalnoprawnego powołania. Proces sukcesji od strony prawnej jest wtedy prostszy. Schemat dokumentów korporacyjnych oraz poziom zabezpieczenia określonych relacji właścicielskich przy poszanowaniu relacji rodzinnych nie wymaga istotnego oprzyrządowania w instrumenty prawne.
Badania prowadzone z udziałem firm rodzinnych pokazują jednak, że takich procesów naturalnego wyłonienia sukcesora spośród uprawnionych z najbliższego kręgu nestora jest niewiele. W sytuacji, gdy w sposób naturalny nie dochodzi do wyłonienia „młodego prezesa”, przed nestorem stoi zadanie i decyzja dotycząca wizji i kształtu funkcjonowania biznesu rodzinnego.
Tematyka sposobu przekazania firmy jest bardzo szeroka, dlatego w ramach tego zagadnienia będę opisywać inne przykłady formuł sukcesji w biznesie.
~Agnieszka Krysik~
