Sukcesja w rolnictwie

rok 2017

Rolnictwo  jest  szczególnym  obszarem  polskiej  przedsiębiorczości,  który  przechodzi  transformację  wymuszoną  przystąpieniem  Polski  do  Unii Europejskiej.  Jej ramy wyznaczają czynniki ekonomiczne, na które składają się m.in. programy wsparcia z udziałem środków publicznych.

Rolnictwo   to   również   obszar,   gdzie   przekazywanie   gospodarstw  rolnych  w  ramach  sukcesji  rodzinnych było do niedawna naturalnym stanem rzeczy. Najczęściej   odbywało   się   to   poprzez   wybór   jednego   z   członków   rodziny,   który   wraz   z   własnością   przejmował   w   zarząd   całe   gospodarstwo   rolne. W zamian za to sukcesor był zobowiązany do opieki nad rodzicami (na ich rzecz ustanawiane były ograniczone prawa rzeczowe w postaci określonych służebności). Niekiedy   odbywało   się   to   z   obowiązkiem   rozliczenia   innych   osób uprawnionych, które dziedziczyłyby określone prawa w przypadku powołania do spadku z mocy prawa.

Proces przekazywania gospodarstwa rolnego odbywa się często w ramach zakreślonych przez kilka aktów prawnych. Zasady oraz sposób tego procesu determinowane są okolicznościami powiązanymi z zachowaniem albo uzyskaniem określonych uprawnień, w tym na przykład praw do renty strukturalnej dla osób przekazujących gospodarstwo. Sukcesja w rolnictwie obejmuje bowiem gospodarstwa rolne bez względu na ich wielkość, profil produkcji rolnej czy rozmiar wypracowanego przez nie zysku.

Zgodnie z ustawą o rentach strukturalnych w rolnictwie przekazanie gospodarstwa rolnego stanowi odpłatne lub nieodpłatne przeniesienie własności gruntów wchodzących w skład tego gospodarstwa. Dzieje się to w drodze umowy na rzecz osoby fizycznej lub prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.

Sukcesja w tzw. przedsiębiorstwie rolniczym to nie tylko aspekty operacyjne po stronie funkcjonowania takiego przedsięwzięcia. Ze względu na charakter produkcyjny w praktyce gospodarstwo rolne stanowi jedną całość, przez co ma określony charakter gospodarczy i użytkowy.   W   niektórych   przypadkach   możliwe   jest   podzielenie   takiego   przedsiębiorstwa   na   mniejsze   organizacyjnie   części,   jednak   zazwyczaj   jest   to   niewykonalne i może powodować określoną przeszkodę w procesie sukcesji. Przeszkodę, która sprowadza się do pogodzenia formy przekazania sukcesorowi gospodarstwa rolnego/przedsiębiorstwa rolnego z potrzebą finansowania życia nestora po przekazaniu określonego majątku w zakresie wyższym niż wynikający z określonych dotychczas funkcjonujących rozwiązań prawnych.   Jest   to   często   trudne   do   pogodzenia   z   otaczającym   środowiskiem prawnym i rozwiązaniami funkcjonującymi w branży rolniczej.

W dalszej części będę przedstawiać istniejące rozwiązania służące przekazywaniu gospodarstw rolnych kolejnemu pokoleniu z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia rodzicom odpowiedniego poziomu egzystencji. Pokażę różnice w porównaniu do „przedsiębiorstw rolniczych”. W ten sposób chciałabym też zmienić postrzeganie rolnictwa i jego roli w gospodarce, a także wykazać olbrzymie potrzeby ustawodawcze, które wymusza potrzeba rynkowa. Niestety nadal jest ona dość słabo komunikowana.

 

~Agnieszka Krysik~