rok 2017
Rolnictwo jest szczególnym obszarem polskiej przedsiębiorczości, który przechodzi transformację wymuszoną przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Jej ramy wyznaczają czynniki ekonomiczne, na które składają się m.in. programy wsparcia z udziałem środków publicznych.
Rolnictwo to również obszar, gdzie przekazywanie gospodarstw rolnych w ramach sukcesji rodzinnych było do niedawna naturalnym stanem rzeczy. Najczęściej odbywało się to poprzez wybór jednego z członków rodziny, który wraz z własnością przejmował w zarząd całe gospodarstwo rolne. W zamian za to sukcesor był zobowiązany do opieki nad rodzicami (na ich rzecz ustanawiane były ograniczone prawa rzeczowe w postaci określonych służebności). Niekiedy odbywało się to z obowiązkiem rozliczenia innych osób uprawnionych, które dziedziczyłyby określone prawa w przypadku powołania do spadku z mocy prawa.
Proces przekazywania gospodarstwa rolnego odbywa się często w ramach zakreślonych przez kilka aktów prawnych. Zasady oraz sposób tego procesu determinowane są okolicznościami powiązanymi z zachowaniem albo uzyskaniem określonych uprawnień, w tym na przykład praw do renty strukturalnej dla osób przekazujących gospodarstwo. Sukcesja w rolnictwie obejmuje bowiem gospodarstwa rolne bez względu na ich wielkość, profil produkcji rolnej czy rozmiar wypracowanego przez nie zysku.
Zgodnie z ustawą o rentach strukturalnych w rolnictwie przekazanie gospodarstwa rolnego stanowi odpłatne lub nieodpłatne przeniesienie własności gruntów wchodzących w skład tego gospodarstwa. Dzieje się to w drodze umowy na rzecz osoby fizycznej lub prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.
Sukcesja w tzw. przedsiębiorstwie rolniczym to nie tylko aspekty operacyjne po stronie funkcjonowania takiego przedsięwzięcia. Ze względu na charakter produkcyjny w praktyce gospodarstwo rolne stanowi jedną całość, przez co ma określony charakter gospodarczy i użytkowy. W niektórych przypadkach możliwe jest podzielenie takiego przedsiębiorstwa na mniejsze organizacyjnie części, jednak zazwyczaj jest to niewykonalne i może powodować określoną przeszkodę w procesie sukcesji. Przeszkodę, która sprowadza się do pogodzenia formy przekazania sukcesorowi gospodarstwa rolnego/przedsiębiorstwa rolnego z potrzebą finansowania życia nestora po przekazaniu określonego majątku w zakresie wyższym niż wynikający z określonych dotychczas funkcjonujących rozwiązań prawnych. Jest to często trudne do pogodzenia z otaczającym środowiskiem prawnym i rozwiązaniami funkcjonującymi w branży rolniczej.
W dalszej części będę przedstawiać istniejące rozwiązania służące przekazywaniu gospodarstw rolnych kolejnemu pokoleniu z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia rodzicom odpowiedniego poziomu egzystencji. Pokażę różnice w porównaniu do „przedsiębiorstw rolniczych”. W ten sposób chciałabym też zmienić postrzeganie rolnictwa i jego roli w gospodarce, a także wykazać olbrzymie potrzeby ustawodawcze, które wymusza potrzeba rynkowa. Niestety nadal jest ona dość słabo komunikowana.
~Agnieszka Krysik~
